Sandr – ta nieco dziwna nazwa wzięła się z języka islandzkiego, w którym oznacza pole piasków i żwirów formowane na przedpolu lodowca. Albowiem, to na Islandii istnieją najliczniejsze i największe sandry obecnie czynne na świecie.
Ale sandry tworzyły się również dziesiątki i setki tysięcy lat temu na naszych ziemiach. Nie powstawały na przedpolach lodowców, ale wielkich mas lodowych – lądolodów. Lód zasilający sandry w Epoce Lodowej (czyli plejstocenie) był większy, a więc ówczesne sandry również były odpowiednio bardziej rozległe. Dziś na Islandii sandry mają długość do kilkunastu kilometrów, natomiast sandry ziem polskich ciągną się na dystansach dziesiątków kilometrów i należą do największych form w Europie. Równie wielkie sandry odnaleźć można tylko w Kanadzie i na północy Stanów Zjednoczonych.
Jak powstaje sandr?
Lód lodowcowy zawiera dużo materiału skalnego, który pochodzi z erozji podłoża dokonywanej podczas długiej transgresji lądolodu. Lądolody skandynawskie „wędrowały” setki kilometrów z gór Szwecji na obszar dzisiejszej Polski. W efekcie topnienia lodu powstawały wielkie ilości wody niosącej duże ilości piasku i żwiru. Wielkie systemy rzek lodowcowych charakteryzowały się obecnością licznych koryt (tzw. rzeki roztokowe).
Wraz ze spadkiem prędkości wody, rzeki intensywnie osadzały transportowany materiał. Każde kolejne zlodowacenie zapisało się na naszych ziemiach pokrywą osadów sandrowych o grubości co najmniej kilkunastu, niekiedy nawet 50 metrów. A więc, sandr to piaszczysto-żwirowa równina uformowana przez rzeki polodowcowe.
Piaski i żwiry nie stanowią gruntów przydatnych rolniczo. Dlatego dawne sandry porastają zwarte kompleksy leśne. Obserwując na mapie Polski położenie puszcz (np. Puszcza Augustowska, Piska, Kurpiowska, Drawska, Bory Tucholskie) możemy bez trudu ustalić lokalizację największych sandrów. Osady sandrów są powszechnie wykorzystywane jako złoża surowców naturalnych – kruszyw budowlanych i drogowych.
Chcesz wiedzieć więcej – morena czołowa
Chcesz wiedzieć więcej – morena czołowa