Instytut Geologii tworzy zespół pracowników naukowych badających zagadnienia związane z procesami geologicznymi zachodzącymi na kuli ziemskiej zarówno współcześnie jak i w przeszłości geologicznej, która miała istotny wpływ na współczesny jej kształt i charakter.

Aktywność naukowa pracowników Instytutu Geologii UAM koncentruje się na zróżnicowanych zagadnieniach, których charakter ma swoje odzwierciedlenie w strukturze jednostki. Głównymi kierunkami badań są więc zarówno zagadnienia geologicznych nauk podstawowych, takich jak szeroko rozumiana geologia fizyczna, sedymentologia, mineralogia, petrologia oraz stratygrafia i paleontologia, a także hydrogeologia i geologia inżynierska, które mają szersze zastosowania praktyczne. Z racji umiejscowienia Instytutu na Morasku, jednym z istotnych zagadnień badawczych stało się też badanie meteorytu Morasko, którego największy fragment znajduje się w Pracowni Muzeum Ziemi WNGiG, pod opieką naukowców Instytutu.

Zespoły pracowników IG UAM prowadzą badania naukowe skał różnego wieku i na wielu obszarach. Prace badawcze prowadzone są w skałach paleozoiku, mezozoiku i kenozoiku, a obszarowo od szeroko rozumianej Arktyki aż po Afrykę, Azję i Amerykę Północną. Większość prac badawczych aplikacyjnych (hydrogeologicznych i geologiczno-inżynierskich jest jednak związana przede wszystkim z najmłodszymi skałami występującymi na obszarze Wielkopolski. W ramach prac hydrogeologicznych podejmowane są istotne zagadnienia dotyczące zaopatrzenia w wodę oraz ochronę zasobów wodnych na terenie aglomeracji poznańskiej i obszarów zachodniej polski. Instytut Geologii powstał w 1990 roku, kiedy to został przekształcony z Katedry Geologii jako czwarty instytut w ramach Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych. W 1991 roku decyzją ówczesnego JM Rektora (geologa), a zarazem inicjatora studiów geologicznych na WNGiG, Prof. Jerzego Fedorowskiego otrzymał swoja nową siedzibę na Kampusie Morasko, gdzie istnieje do dziś.

Pierwszym dyrektorem Instytutu był w latach 1990-1996 prof. dr hab. Stanisław Lorenc, a w kolejnych latach prof. dr hab. Wojciech Stankowski, prof. dr hab. Józef Górski, prof. dr hab. Jan Przybyłek i ponownie prof. dr hab. Józef Górski. Obecnie dyrektorem Instytutu Geologii jest prof. dr hab. Błażej Berkowski.