Pradoliny

Podczas plejstocenu wypływające z lądolodu wody proglacjalne formowały na przedpolu sandry a następnie zasilały pradoliny, które tworzyły się na Nizinie Środkowoeuropejskiej. Przebieg pradolin na Nizinie Środkowoeuropejskiej jest równoległy do czoła lądolodu. Zachodni kierunek przepływu wód pradolinnych był spowodowany dwoma czynnikami: z jednej strony – nachyleniem Niziny Środkowoeuropejskiej na północ i z drugiej strony – blokującym odpływ na północ lądolodem oraz sandrami deponowanymi na przedpolu lądolodu skandynawskiego, nachylonymi na południe. Czynniki te miały wpływ na obecny wygląd sieci rzecznej – rzeki Niziny Środkowoeuropejskiej płyną z południa na północ, zmieniając jednak kierunek na bardziej równoleżnikowy (zachodni) tam, gdzie korzystają z sieci pradolin. Pewne znaczenie w zasilaniu pradoliny odegrały również rzeki ekstraglacjalne, dopływające z południa do pradoliny.

Termin pradolina (Urstromtal, ice-marginal valley, spillway, ice-marginal streamway, meltwater valley, vallée marginale proglaciaire) oznacza ‘starą dolinę’. Obecnie pradoliną definiuje się najczęściej szeroką dolinę uformowaną równolegle do czoła lądolodu zasilaną wodami proglacjalnymi i dodatkowo ekstraglacjalnymi (Woldstedt, 1950; Galon, 1961; Kozarski, 1962; Pisarska-Jamroży, 2015 i in.).

Głównymi pradolinami na Nizinie Środkowoeuropejskiej są pradoliny Wrocławsko-Magdebursko-Bremeńska, Głogowsko-Barucko-Hamburska, Warszawsko-Poznańsko-Berlińska i Toruńsko-Eberswaldzka (zwana również pradoliną Noteci-Warty).